Bezcenne dziedzictwo Polski cz. 7. Płazów [FILM]

Dzisiaj, w kolejnej części cyklu: BEZCENNE DZIEDZICTWO POLSKI, trochę zboczę z tematu architektury drewnianej. Aczkolwiek pozostaniemy w temacie historii i sztuki. Bezcennych, architektonicznych reliktów minionych lat.

Fragment cerkwi w Płazowie

Tym razem słowo klucz będą: ruiny. Chociaż mogło by się wydawać, że obiekt, który dzisiaj zobaczycie, nie jest aż w takim kiepskim stanie. Opuszczone mury. Brak wyposażenia. Niszczejąca elewacja zewnętrzna i wewnętrzna. Brak okien i unoszący się kurz w powietrzu, poruszony zgiełkiem dostającego się do wnętrza wiatru.

Tak można by krótko opisać, niegdyś piękną, greckokatolicką Cerkiew pod wezwaniem Zaśnięcia NMP w Płazowie, na Podkarpaciu, w gminie Narol, w powiecie lubaczowskim.

CERKIEW POD WEZWANIEM ZAŚNIECIĄ NMP W PŁAZOWIE

Parafia obrządku wschodniego powstała wkrótce po lokacji miasta Płazowa (1614 r.) - w 1619 roku, źródła odnotowują popa Ostapa. Funkcjonowanie pierwszej drewnianej cerkwi poświadczone jest w 1621 roku. Świątynia pod wezwaniem Zaśnięcia NMP znajdowała się na niewielkim wzniesieniu w otoczeniu lip, koło pięćdziesięciu metrów na północ od zachowanej do dziś murowanej świątyni.

Druga cerkiew, również drewniana, została wzniesiona w 1728 roku za parocha Michała Stertyńskiego, z fundacji mieszczan płazowskich oraz młynarza Iwana Grocha i jego żony Katarzyny. Cerkiew ta mimo protestów lwowskiego Urzędu Konserwatorskiego została rozebrana w połowie lat trzydziestych XX wieku, a drewno wykorzystano do wypalenia wapna potrzebnego na otynkowanie nowej murowanej świątyni. Budowę cerkwi murowanej planowano już przed I wojną światową. Wtedy też na ten cel sprzedano las gminny.

Cerkiew Zaśnięcia NMP w Płazowie, widok od prezbiterium

Wznoszenie trzeciej świątyni unickiej w Płazowie rozpoczęto w 1915 roku, ale budowa przeciągała się. W 1931 roku, jak deklarował tutejszy administrator (od 1929 r.) Grzegorz Fedoryszak (1901 - 1969) cerkiew była na ukończeniu, ale sfinalizowanie budowy nastąpiło dopiero w 1936 roku, a poświęcono ją w 1937 roku. Jednokopułową cerkiew wzniesiono na planie krzyża łacińskiego w duchu bizantyjskim, w ukształtowanym na przełomie XIX/XX wieku, ukraińskim stylu narodowym. Wejście do cerkwi ozdobiono neoromańskim portalem (od zachodu). Świątynia posiada kilka części: kwadratowa nawa nakryta ośmioboczną kopułą i po bokach powiększona o niższe aneksy. Krótkie, trójbocznie zamknięte prezbiterium. Oszczędna dekoracja architektoniczna jest nieco bardziej rozbudowana w fasadzie zachodniej.
Do tutejszej parafii greckokatolickiej w 1931 roku należało 446. wiernych z Płazowa, 79. z Rudy Różanieckiej, 207. z przysiółka Grochy i 117. z Huty Różanieckiej. Wierni z Huty Różanieckiej korzystali z własnej cerkwi filialnej pod wezwaniem św. Mikołaja.

Degradacja cerkwi i jej otoczenia rozpoczęła się wraz z wysiedleniem ludności ukraińskiej po II wojnie światowej. Zniszczenia w wewnątrz cerkwi spowodował kwaterujący tam po wojnie oddział Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, później świątynia służyła jako magazyn nawozów sztucznych. Przed 1950 rokiem rozebrano także drewnianą kwadratową, dwukondygnacyjną dzwonnicę zwieńczona ośmiopołaciowym hełmem, zbudowaną w 1728 roku. Drewno z dzwonnicy przeznaczono do wypalania wapna w miejscowym wapienniku. W 1925 roku dzwonnica wyposażona była w jeden dzwon o wadze 60 kilogramów. W okresie międzywojennym zespół cerkiewny był ogrodzony częściowo kamiennym murem i drewnianym parkanem. Z cmentarza przycerkiewnego zachowało się kilka kamiennych krzyży z XVIII i XIX wieku.
(tekst pochodzi z tablicy informacyjnej)

 

Jeden z przycerkiewnych krzyży

Wnętrze cerkwi. Fragment sklepienia z wewnętrzną częścią kopuły

Wnętrze. Widok z chóru na prezbiterium

Wnętrze. Widok na wejście główne i chór

Fragment fasady od strony południowej

Elewacja frontowa, z neoromańskim portalem

Jeżeli jesteś ciekawy poprzednich części jakie pojawiły się na blogu zapraszam do zajrzenia i zaznajomienia się z tematem architektury drewnianej.
Część pierwsza, dostępna TUTAJ.
Część druga, dostępna TUTAJ.
Część trzecia, dostępna TUTAJ.
Część czwarta, dostępna TUTAJ.
Część piąta, dostępna TUTAJ.
Część szósta, dostępna TUTAJ.

 Ciekawe linki:
* DZIEDZICTWO ARCHITEKTURY DREWNIANEJ W POLSCE / kliknij TUTAJ
* ARCHITEKTURA DREWNIANA W POLSCE / kliknij TUTAJ
* SZLAK ARCHITEKTURY DREWNIANEJ / kliknij TUTAJ
* GOOD IDEA - Nieznane PEREŁKI Polski: drewniane kościółki / kliknij TUTAJ
* LISTA ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA UNESCO / kliknij TUTAJ
* KOŚCIOŁY DREWNIANE W POLSCE / kliknij TUTAJ

Jeżeli przeoczyłeś/aś ostatni wpis z Bieszczadów, zajrzyj TUTAJ.

Jeśli podoba Ci się to co robię, jaką pracę wykonuję i chcesz mnie wesprzeć w rozwoju bloga i kanału na youtube możesz udostępnić stronę w swoich mediach społecznościowych lub postawić mi wirtualną kawę :) Kliknij poniżej i wypijmy kawę wg Twojego uznania :) Będzie mi bardzo miło.

Tekst, opracowanie, film, zdjęcia: Przemek Posadzki