Bezcenne dziedzictwo Polski cz. 8. Gorajec [FILM]

Ponad czterysta lat historii. Tysiące wiernych. A ona, prawie ta sama. Niespotykana. O kim, a dokładnie o czym, będzie dzisiaj mowa? Tego dowiesz się z kolejnej, ósmej, części cyklu BEZCENNE DZIEDZICTWO POLSKI.

Gorajec. Cerkiew Narodzenia NMP

Każda z zachowanych, po dzisiejsze czasy, drewnianych cerkwi stanowi niesamowicie istotny element minionej historii, kultury, religii oraz architektury.

Tak samo jest z cerkwią w Gorajcu. Na północnym-wchodzie województwa podkarpackiego, w powiecie lubaczowskim, w gminie Cieszanów. Ten niepozorny obiekt jest jedną z najbardziej unikalnych unickich świątyń w tej części naszego kraju. Z dala od głównej drogi, pomiędzy wiejskimi zabudowaniami. Pięknie wpisując się w otoczenie.

Dawna cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Gorajcu, została wzniesiona w 1586 roku. Warto wspomnieć fakt, że jest ona, obok świątyni pw. św. Paraskewy w Radrużu, jedną najstarszych na terenie Polski.

Sama cerkiew od początku swojego powstania zmieniała swój wygląd kilkukrotnie (w 1816 r., 1835 r. oraz 1903 r.). Pierwotnie trójdzielna świątynia posiadała jedną kopułę nad nawą. Narteks posiadał zapewne własną kaplicę górną. Prezbiterium przekryte było sklepieniem kolebkowym. Obok stało pastoforium. Charakterystycznym elementem była zachowana do dzisiaj stała przegroda ikonostasowa z XVII w. pokryta polichromią. Pod koniec XVII w. ufundowano nowy ikonostas architektoniczny, zastawiając, na dwa wieki, oryginalne malowidła. Źródło: TUTAJ.

Gorajec. Cerkiew Narodzenia NMP

Była użytkowana przez wiernych trzech wyznań – do  początku XVIII wieku była to świątynia prawosławna, następnie, gdy eparchia przemyska, do której należała parafia przeszła na unię, użytkowali ją grekokatolicy, a po 1947 roku świątynia znajduje się pod opieką parafii rzymskokatolickiej. Źródło: TUTAJ.

W latach 1992–2002 budowla została gruntownie odnowiona. W czasie remontu, usunięto boczne nawy, przywracając oryginalny kształt ścianom. Podczas prac konserwatorskich odkryto również pierwotną polichromię, którą zasłaniał ikonostas w 1995 r. (poddano go renowacji w Krakowie, z której powrócił dopiero w 2011 r.). Źródło: TUTAJ.

Starą dzwonnicę rozebrano w latach siedemdziesiątych XX w., a nową, z 1860 r., przeniesiono z Majdanu Sieniawskiego, w roku 1994.

Gorajec. Cerkiew Narodzenia NMP

Budowa i wyposażenie. Drewniana cerkiew konstrukcji zrębowej. Posadowiona jest na kamiennej podmurówce. Orientowana. Trójdzielna (każda część przykryta jest osobną kopułą, do każdej prowadzą oddzielne drzwi). Mniejsze od nawy prezbiterium, zamknięte prostokątnie. Babiniec od frontu nawy. Kopuły ośmioboczne nad prezbiterium i babińcem, a czworoboczna nad nawą. Zwieńczone kopulastymi hełmami i kutymi krzyżami. Dachy kryte gontem. Świątynia otoczona gontowym okapem. Wewnątrz chór muzyczny nadwieszony o prostej linii parapetu. W prezbiterium i nawie kopuły zrębowe, w babińcu strop belkowy. Polichromia na ścianie za ikonostasem z XVII w. i z lat 1867 – 68 na ścianach cerkwi. Ikonostas z 1 połowy XVIII w. z ikonami z okresu XVI – XIX w. Ołtarz z końca XVIII w. W muzeum w Łańcucie znajduje się część wyposażenia. Dzwonnica drewniana, zbudowana na planie kwadratu z 1860 r. Zwieńczona gontowym dachem namiotowym. Ogrodzenie drewniane. Źródło: TUTAJ.

Gorajec. Ikonostas w cerkwi Narodzenia NMP

Po wysiedleniu ludności ukraińskiej w latach czterdziestych XX w. cerkiew stała się kaplicą filialną parafii w Cieszanowie.

Jak się okazuje, miałem szczęście, że podczas mojego przyjazdu, drzwi do świątyni były otwarte, dzięki czemu miałem możliwość kompletnie zetknąć się z całą cerkwią. Doświadczenie bardzo bogate w odczucia dla wielu zmysłów. Zapach drewna sprzed wieków, połączony z pięknem ówczesnej architektury i otaczającą naturą pozwala na dosłowną kontemplację miejsca.

Gorajec. Cerkiew z dzwonnicą z Majdanu Sieniawskiego

Jeżeli ktoś z Was będzie w tej części województwa podkarpackiego, szczerze polecam Gorajec i jej świątynię Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Dodając jeszcze, po drodze i w samej miejscowości znajduje się wiele pomników i krzyży bruśnieńskich, które w ówcześnie były nieodzownym elementem tego regionu, a dziś przypominają nam o minionej historii.

Jeżeli jesteś ciekawy poprzednich części jakie pojawiły się na blogu zapraszam do zajrzenia i zaznajomienia się z tematem architektury drewnianej.
Część pierwsza, dostępna TUTAJ.
Część druga, dostępna TUTAJ.
Część trzecia, dostępna TUTAJ.
Część czwarta, dostępna TUTAJ.
Część piąta, dostępna TUTAJ.
Część szósta, dostępna TUTAJ.
Część siódma, dostępna TUTAJ.

 Ciekawe linki:
* DZIEDZICTWO ARCHITEKTURY DREWNIANEJ W POLSCE / kliknij TUTAJ
* ARCHITEKTURA DREWNIANA W POLSCE / kliknij TUTAJ
* SZLAK ARCHITEKTURY DREWNIANEJ / kliknij TUTAJ
* GOOD IDEA - Nieznane PEREŁKI Polski: drewniane kościółki / kliknij TUTAJ
* LISTA ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA UNESCO / kliknij TUTAJ
* KOŚCIOŁY DREWNIANE W POLSCE / kliknij TUTAJ

Jeżeli przeoczyłeś/aś ostatni wpis z Twierdzy Przemyśl, zajrzyj TUTAJ i zobacz jak wyglądała jedna z największych twierdzy obronnych Europy.

Jeśli podoba Ci się to co robię, jaką pracę wykonuję i chcesz mnie wesprzeć w rozwoju bloga i kanału na youtube możesz udostępnić stronę w swoich mediach społecznościowych lub postawić mi wirtualną kawę :) Kliknij poniżej i wypijmy kawę wg Twojego uznania :) Będzie mi bardzo miło.

Tekst, opracowanie, film, zdjęcia: Przemek Posadzki