Bezcenne dziedzictwo Polski cz. 16. Liskowate [GALERIA + FILM]

Kontynuując cykl pt. BEZCENNE DZIEDZICTWO POLSKI, chcę pokazać Wam unikalność polskiej architektury drewnianej będącej ewenementem na skalę światową. Czego dowodem jest to, że wiele obiektów, z naszego kraju, jest wpisane na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO.

Liskowate
Cerkiew greckokatolicka, pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny z 1832 roku

Tym razem, zapraszam do wsi Liskowate. Niewielkiej miejscowości w Górach Sanocko-Turczańskich, z której możemy podziwiać przepiękne krajobrazy Bieszczadów. Warto nadmienić fakt, iż wieś Liskowate należała do Związku Radzieckiego, w latach 1944 -1951 (znalazła się w granicach administracyjnych Polski w ramach umowy o zamianie granic z 15.02.1951 r.). W książce autorstwa Krzysztofa Potaczały pt. TO NIE JEST MIEJSCE DO ŻYCIA Stalinowskie wysiedlenia znad Bugu i Bieszczadów, przeczytamy tak: W 1951 roku na życzenie Stalina Polska zrzekła się terenów nadbużańskich, otrzymując w zamian fragment Bieszczadów. W wyniku polsko-sowieckiej umowy przymusowo przesiedlono kilkadziesiąt tysięcy ludzi - Polaków i Ukraińców związanych od pokoleń ze zwoją ziemią.

W tej uroczej miejscowości stoi, po dziś dzień, jedna z kilku, zachowanych do dnia dzisiejszego, cerkwi bojkowskich (pozostałe to cerkiew w: Smolniku nad Sanem, Równi oraz cerkiew z Grąziowej, stojąca obecnie w sanockim skansenie). Pierwszy raz na blogu Zaginiony Turysta, mogliście ją zobaczyć przy okazji 104-kilometrowej pętli rowerowej, o której pisałem w marcu tego roku - dostępna TUTAJ.

Cerkiew greckokatolicka, pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny z 1832 roku. Usytuowana jest w kępie drzew, tuż przy drodze wojewódzkiej 890, prowadzącej z Krościenka na północny zachód w kierunku Arłamowa.

Widok na cerkiew i dzwonnicę parawanową od strony wejścia głównego

To typ drewnianego budownictwa sakralnego, który prezentuje archaiczne rozwiązania konstrukcyjne, powszechne do XVIII wieku na ruskich ziemiach Rzeczpospolitej. Zastanawia najbardziej rok jej budowy: 1832 - w czasach powszechnej latynizacji cerkwi na tych obszarach. Wiele przemawia za tym, że odbył się wówczas jedynie remont i być może uzupełnienie przestrzeni obiektu o dwie zakrystie. Jeżeli rzeczywiście cerkiew wybudowano w 1832 r. to budowniczowie (Wasyl Tomczak z Liskowatego i Iwan Rak z Łopuszanki - 4 km na wschód od Liskowatego, obecnie Ukraina) i miejscowa ludność musieli być bardzo przywiązani do tradycyjnych rozwiązań i wyglądu świątyni.
Źródło: TOnZ Oddział Bieszczadzki TUTAJ.

Datę budowy oraz nazwiska cieśli odczytane zostały na jednym z tragarzy w nawie. Taka sama data występuje w napisie na nadprożu południowych odrzwi: Року Божія / АШЛВ Іерей Николай Лісовацкий. W języku starocerkiewnosłowiańskim АШЛВ oznacza rok 1832.
Źródło: cerkiewne.tematy.net TUTAJ.

W roku 1929 wyremontowano dach nad babińcem i ganek w elewacji zachodniej. Pod okapem wykonana została ozdobna wycinanka. Powiększono i zamknięto półkoliście okna w nawie. Nad babińcem funkcjonowała dawniej odrębna cerkiew-kaplica (z ikonostasem) pw. św. Dymitra.

Widok na cerkiew od strony północnej, z terenu przycerkiewnego cementarza

Po roku 1951 cerkiew stała opuszczona. W latach 1953 - 1954 służyła jako magazyn przybyłym na te tereny emigrantom greckim. W wyniku przechowywania tu nawozów sztucznych budynek został zdewastowany (m.in. zniszczono podcień wraz z daszkami okapowymi w części zachodniej, polichromię, wystrój wnętrza). Później do lat 70. XX w. użytkowano ją jako magazyn tutejszego PGR-u., w związku z czym uległa dalszej dewastacji.

W 1960 roku przeprowadzono pierwsze prace konserwatorskie, a gruntowniejszy remont świątyni odbył się w 1965 roku. Nie udało się jednak zrekonstruować galerii przy babińcu i dachu okapowego nad nim oraz stropu w pomieszczeniu po kaplicy nad babińcem. Pomimo wykonanego remontu nawozy były przechowywane we wnętrzu aż do 1973 roku.

W 1974 roku obiekt, staraniem wiernych, został przejęty przez parafię rzymsko-katolicką w Krościenku. Dwa lata później rozpoczęto remont zabezpieczający. Zmieniono pokrycie dachu gontowego na nowy, wymieniono zbutwiałe belki, oszklono okna. Przekształceniu uległ dach nad nawą i sanktuarium. Wykonano również chór muzyczny (1976 r.), który został głęboko cofnięty w zachodnią część babińca (przed remontem sięgał przestrzeni nawy głównej). W babińcu zaślepiono otwory okienne. Po zbudowaniu w Liskowatem nowego, murowanego kościoła w 1996 r. cerkiew została ponownie opuszczona. W 2000 r. kontynuowano prace remontowe przy dachach oraz wykonano impregnacje konstrukcji drewnianej i gontów. W roku 2004 wymienione zostało poszycie gontowe daszków od strony pd. i wsch.
Źródło: cerkiewne.tematy.net TUTAJ.

Jak widzimy, ta unikalna cerkiew pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, nie miała za bardzo szczęścia do "opiekunów". Dopiero XXI wiek przyniósł "światełko w tunelu". Dzięki staraniom Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Odział Bieszczadzki - podejmowane są starania zmierzające ku polepszeniu stanu technicznego obiektu.

Detale... oraz fragment drzwi wejścia głównego do świątyni

Napis na nadprożu cerkwi: Року Божія / АШЛВ Іерей Николай Лісовацкий.
W języku starocerkiewnosłowiańskim АШЛВ oznacza rok 1832

Detale...

Zaglądam do wnętrza świątyni przez okno

Materiał fotograficzno-filmowy, jaki tu prezentuję pochodzi z września 2023 roku. Dlaczego o tym mówię? Ponieważ Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Oddział Bieszczadzki, poinformował w mediach społecznościowych o tym, że: 11 grudnia br zakończyły się prace remontowe - przewidziane na ten rok - zabytkowej cerkwi greckokatolickiej pw. Narodzenia NMP w Liskowatem. Komisja złożona z przedstawicieli zarządu Bieszczadzkiego Oddziału TOnZ, Wojewódzkiego Podkarpackiego Konserwatora Zabytków, Starostwa Powiatu Bieszczadzkiego i wykonawcy – Zakładu Remontowo-Konserwatorskiego „Arkady”, podczas wizji lokalnej dokonała przeglądu i odbioru prac: 1. Wykonanie nowej podłogi w kaplicy nad babińcem, 2. Wykonanie balkonu zewnętrznego nad wejściem głównym, 3. Podparcie dachu okapowego, 4. Oszalowanie gontem południowej i północnej ściany babińca powyżej dachu okapowego. Mamy nadzieję, że w przyszłym roku zakończymy prace remontowo-konserwatorskie a umożliwić to mają środki pozyskane na 2024 r. z Rządowego Funduszu „Polski Ład”.

BUDOWA I WYPOSAŻENIE
Drewniana cerkiew konstrukcji zrębowej. Podwaliny osadzone na kamiennej podmurówce. Węgłowana na obłap z ostatkami, które w górnej części wysunięte, podtrzymują płatwie daszku okapowego, obiegającego świątynię z trzech stron. Powyżej opasania szalowana gontem, poniżej pozostawiony zrąb.
Orientowana. Trójdzielna, zbudowana w stylu bojkowskim. Prezbiterium mniejsze od nawy, zamknięte prostokątnie z dwoma nie wyodrębnionymi, bocznymi zakrystiami. Dachy namiotowe, łamane kryte gontem. Nad babińcem kaplica z ikonostasem p.w. Świętego Dymitra. Cerkiew otoczona wydatnym daszkiem okapowym, kryty gontem.
Portal wejściowy z datą „1832”. W nawie sklepienie zwierciadlane, a w prezbiterium strop z fasetą. Wyposażenie wnętrza nie zachowane. Okna w nawie zamknięte półkoliście, w babińcu dwa okna w kształcie prostokąta leżącego, w pastoforiach okna kwadratowe. Więźba dachowa konstrukcji krokwiowo-jętkowej oraz wieżowa ze słupami narożnymi. Murowana dzwonnica - brama parawanowa z XIX w. Kryta daszkiem blaszanym zwieńczonym trzema hełmami z latarniami. Ogrodzenie drewniane. W Muzeum Sztuki Cerkiewnej w Łańcucie znajdują się ikony z XVII w. pochodzące z poprzedniej cerkwi (m.in. ikony: Spas, Św. Teodozy i Antoni Peczerscy, Ostatnia Wieczerza).

Fragment przycerkiewnego cmentarza

Cerkiew znajduje się nieco poniżej cmentarza

Widok na świątynię z północnego-zachodu

Widok na cerkiew z południowego-zachodu

Cerkiew greckokatolicka, pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny z 1832 roku

Źródła:
* https://www.twojebieszczady.net/st_cerkwie/cerkiew_liskowate.php
* https://cerkiewne.tematy.net/karta.php?obiekt_id=10543
* http://www.kosciolydrewniane.pl/
* https://pl.wikipedia.org/wiki/Liskowate
* http://www.tonzbieszczadzki.pl/zabytki_cerkiew_w_liskowatem.htm
* https://www.facebook.com/TOnZBieszczadzki/?locale=pl_PL

Jeżeli jesteś ciekawy poprzednich części jakie pojawiły się na blogu zapraszam do kliknięcia poniżej tekstu zakładki / etykiety Architektura Drewniana i tam znajdziesz wszystkie wpisy jakie do tej pory ukazały się w cyklu BEZCENNE DZIEDZICTWO POLSKI.

 Ciekawe linki:
* NARODOWY INSTYTUT DZIEDZICTWA W POLSCE / kliknij TUTAJ
* ARCHITEKTURA DREWNIANA W POLSCE / kliknij TUTAJ
* SZLAK ARCHITEKTURY DREWNIANEJ / kliknij TUTAJ
* GOOD IDEA - Nieznane PEREŁKI Polski: drewniane kościółki / kliknij TUTAJ
* LISTA ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA UNESCO / kliknij TUTAJ
* KOŚCIOŁY DREWNIANE W POLSCE / kliknij TUTAJ
* CERKIEWNIK / kliknij TUTAJ


Jeśli podoba Ci się co robię, jaką pracę wykonuję i chcesz mnie wesprzeć w rozwoju bloga i kanału na youtube możesz udostępnić stronę w swoich mediach społecznościowych lub postawić mi wirtualną kawę :) Kliknij poniżej i wypijmy kawę wg Twojego uznania :) Będzie mi bardzo miło.

Tekst, opracowanie, film, zdjęcia: Przemek Posadzki