Bezcenne dziedzictwo Polski cz. 13. Średnia Wieś [FILM]

Po dość dłuższym rozbracie z cyklem "Bezcenne dziedzictwo Polski", zapraszam do Średniej Wsi. Miejscowości tuż u podnóża polskich Bieszczadów, gdzie zobaczymy najstarszy istniejący do dziś, drewniany kościół w tej części naszego kraju.

Średnia Wieś. Kościół Wniebowzięcia NMP

Świątynia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Średniej Wsi usytuowana jest tuż przy drodze wojewódzkiej 894 na odcinku pomiędzy Polańczykiem, a wsią Hoczew. Dojazd jest łatwo dostępny.

Do przedstawienia kościoła posłużę się kilkoma źródłami jakie są ogólnodostępne dla wszystkich zainteresowanych.

Pierwsza wzmianka pisana o świątyni pojawia się w 1607 r. Wówczas była kaplicą dworską rodziny Balów. Drewno modrzewiowe, z którego jest zbudowana świątynia było spławiane z gór rzeką San. Po reformacji Marcina Lutra z 1517 r. wiele bogatych rodzin w Polsce przeszło na protestantyzm. Podobnie uczynili Balowie. Wspólnota kalwinów bieszczadzkich była prężna, bo jak podają kroniki w 1650 r. w Średniej Wsi odbył się Synod Kalwiński. Dalej kronikarz zanotował: Właściciel wioski Piotr Bal, podkomorzy Sanocki, nawrócony z kalwinizmu z 1667 roku, zawarł w testamencie życzenie, by jego żon Jadwiga z Tarłów porzuciła kalwinizm i przeszła na wiarę katolicką. Dokument z 1764 r. podaje, że syn Piotra Bala, Stanisław wraz z żoną Katarzyną zachowują tradycje religijne katolickie. W 1697 r. poświęcono przebudowany kościół, a Katarzyna i Stanisław uposażyli przy kościele stałego kapelana. Pierwszym był ks. Stanisław Błażejowski - altarzysta Bractwa Kapłańskiego Sanockiego. Po śmierci męża Katarzyna Balowa zamieszkała w Średniej Wsi wraz z siedmioma synami. w 1727 r. ponownie uposażyła kościół zachowując styl późnobarokowy. (Źródło: tekst pochodzi z tablicy informacyjnej sprzed kościoła w Średniej Wsi).

Wewnątrz cenne wyposażenie wnętrza z 1 poł. XVIII w., fundacji Katarzyny Balowej z Oraczewskich. Remontowany w latach 1959 – 68. Rozbudowany wg projektu Stanisława Pąprowicza w latach 1983 –1984 – dobudowa wieży i 1991 r. o zakrystię. Odnowienie wnętrza w latach 2016 – 22. (Źródło: TUTAJ).

Dzwonnica parawanowa

Główne wejście do świątyni

BUDOWA I WYPOSAŻENIE
Kościół drewniany, jednonawowy konstrukcji zrębowej. Nie orientowany, zbudowany w tradycji późnogotyckiej. Prezbiterium mniejsze od nawy, zamknięte trójbocznie z dwoma zakrystiami po bokach. Wieża konstrukcji słupowo–ramowej z izbicą od frontu, o ścianach pochyłych ku górze. Zwieńczona cebulastym hełmem blaszanym z latarnią. Dach jednokalenicowy, kryty gontem z ośmioboczną wieżyczką na sygnaturkę. Zwieńczoną kopulastym hełmem blaszanym. Wewnątrz stropy płaskie. Chór muzyczny wsparty na dwóch słupach wykonanych z dawnej belki tęczowej, z parapetem o prostej linii i ozdobionym malowanymi instrumentami muzycznymi. Zachowane portale w kształcie oślego grzbietu. Polichromia figuralna i iluzjonistyczna z 1 poł. XVIII w. Przestawienie Oka Opatrzności z aniołami na stropie. Ołtarz główny i dwa ołtarze boczne późnobarokowe z 1 poł. XVIII w. Chrzcielnica i dwa konfesjonały z 1990 r. Stacje Drogi Krzyżowej wykonane przez Jędrka Wasilewskiego „Połoninę”. Świecznik szklany z 1 poł. XIX w. Wokół ogrodzenie drewniane z gontowym daszkiem i bramą dzwonnicą. (Źródło: TUTAJ).

Wejście do nawy prowadzi przez bliźniacze odrzwia zamknięte łukami oślego grzbietu. Podczas jednego z remontów dodano po bokach dwa dodatkowe portale o takim samym kształcie. (Źródło: TUTAJ).

.

.

W czasie, gdy kościółek ten był kaplicą dworską (XIX w.), modliła się tu często hrabina Kuczkowska, de domo Henrietta Ewa Ankwiczówna. Ona to poznała w Rzymie młodego Adama Mickiewicza. Do ślubu jednak nie doszło, gdyż sprzeciwił się temu ojciec panny. Mickiewicz uwiecznił swoją miłość w wierszu Do mego Cziczerona oraz w III części Dziadów w postaci Ewy. Ankwiczówna również jest protoplastką Ewy Horeszkówny z Pana Tadeusza, a stary Ankwicz – stolnika Horeszki. (Źródło: TUTAJ).

Do II wojny światowej kościół był kaplicą dworską. Po wojnie pozostał jako kościółek dojazdowy parafii Hoczew. Decyzją ks. abpa Ignacego Tokarczuka w 1977 r. w Średniej Wsi powstała Parafia. Pierwszym proboszczem był ks. Jan Wit. Wielu narzeczonych z całej Polski przed ołtarzem Matki Bożej Średniowiejskiej ślubowało sobie miłość i wierność małżeńską. (Źródło: tekst pochodzi z tablicy informacyjnej sprzed kościoła w Średniej Wsi).

.

.

By nadać dopełnienia całej świątyni, należy dopowiedzieć kilka słów o pięknym parku dworskim, który graniczy z kościołem.

Ogród krajobrazowy, z reliktami bastionowego założenia obronnego oraz murowanych tarasów, należy do grupy trzej najładniejszych parków w górnym biegu Sanu, obok parków w Lesku i Witryłowie. Dominujący element stanowi naturalna dąbrowa oraz otoczona murem z kamienia platforma ziemna, na której pierwotnie wznosił się dwór modrzewiowy. Pod koniec XIX w. w jego miejscu zbudowano dla Michała Plater-Zyberka elektyczny pałac, który został spalony przez UPA w 1945 r. W parku rosną pomnikowe dęby szypułkowe, lipy szerokolistne i drobnolistne, klon zwyczajny, brzoza brodawkowata, grab zwyczajny, kasztanowiec biały, sosna pospolita i wejmutka, żywotnik zachodni oraz miłorząb japoński. Właścicielami dworu i wsi od 1407 r. do końca XVIII w. był możny ród Balów, natomiast w XIX i XX w. dwór zmieniał często właścicieli. Należał kolejno do: Łępickichm Ankwiczów, Kuczkowskich, Plater-Zyberk, Sulatyckich, Dworskich, Sołowijów, zaś ostatnimi właścicielami była rodzina Michniowiczów.

Ciekawe postacie mieszkające w dworze w Średniej Wsi. W XIX w. mieszkała Henrietta Ewa hr. Kuczkowska z domu Ankiwczów, wielka miłość Adama Mickiewicza. Tadeusz Sołowij, oficer armii austriackiej, huzar, oficer Wojska Polskiego, człowiek bardzo wykształcony i posiadający wspaniałą bibliotekę, którą wypożyczał na wystawę do Wiednia. (Źródło: tekst pochodzi z tablicy informacyjnej sprzed kościoła w Średniej Wsi).

.

.

.

Fragment parku dworskiego

Kościół widziany z terenu parku dworskiego

Jeżeli jesteś ciekawy poprzednich części jakie pojawiły się na blogu zapraszam do kliknięcia poniżej tekstu zakładki / etykiety Architektura Drewniana i tam znajdziesz wszystkie wpisy jakie do tej pory ukazały się w cyklu BEZCENNE DZIEDZICTWO POLSKI.

 Ciekawe linki:
* NARODOWY INSTYTUT DZIEDZICTWA W POLSCE / kliknij TUTAJ
* ARCHITEKTURA DREWNIANA W POLSCE / kliknij TUTAJ
* SZLAK ARCHITEKTURY DREWNIANEJ / kliknij TUTAJ
* GOOD IDEA - Nieznane PEREŁKI Polski: drewniane kościółki / kliknij TUTAJ
* LISTA ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA UNESCO / kliknij TUTAJ
* KOŚCIOŁY DREWNIANE W POLSCE / kliknij TUTAJ

Ciekawi Cię mój blog? Śmiało zajrzyj do pozostałych wpisów. Wszystkie zostały pogrupowane według tzw. etykiet. Są ze sobą powiązane i pozwalają się lepiej poruszać po stronie. A jeżeli na tyle podoba Ci się moja "twórczość", możesz przekazać dalej, wysłać komuś link, udostępnić w mediach społecznościowych :)

Źródła:
* https://sad.podkarpackie.travel/punkty-szlaku/trasa-iii-ustrzycko-leska/kosciol-parafialny-pw-wniebowziecia-nmp-
* http://www.kosciolydrewniane.pl/
* Tablica informacyjna sprzed cerkwi św. Michała Archanioła w Bystrem

Jeśli podoba Ci się co robię, jaką pracę wykonuję i chcesz mnie wesprzeć w rozwoju bloga i kanału na youtube możesz udostępnić stronę w swoich mediach społecznościowych lub postawić mi wirtualną kawę :) Kliknij poniżej i wypijmy kawę wg Twojego uznania :) Będzie mi bardzo miło.

Tekst, opracowanie, film, zdjęcia: Przemek Posadzki