Bezcenne dziedzictwo Polski cz. 19. Równia [GALERIA + FILM]

Są jeszcze takie obszary w polskich Bieszczadach, gdzie pomimo wojennej i powojennej zawieruchy, udało się ocalić miejsca będące świadkiem kilkusetletniej historii. Dziś zabieram Was do miejsca, które powróciło do granic Polski siedemdziesiąt trzy lata temu.

Równia. Greckokatolicka cerkiew pw. Opieki Matki Bożej.
Obecnie kościół rzymskokatolicki pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny

W jedną z pierwszych, jesiennych sobót tego roku, wybrałem się do podustrzyckiej Równi. Niewielka bieszczadzka wieś, pomiędzy pasmami Równi i Żukowa. Obecnie zamieszkiwana przez niewiele ponad sześciuset mieszkańców.

Przywilej lokacyjny został wydany w 1541 roku przez starostę przemyskiego Piotra Kmitę, niejakiemu Hryćkowi, byłemu kniaziowi w Łobozowi.
Wieś powstała na prawie wołoskim, w miejscu określonym jako "Rówien na Okoliszczach". Choć Równia powinna należeć do królewszczyzn starostwa przemyskiego, Kmita prawem kaduka przyłączył ją do królewszczyzn dóbr sobieńskich, które były jego prywatną własnością.

W latach 1945 - 1951 wieś leżała w granicach Związku Radzieckiego. W tym czasie rozebrano dwór (prawdopodobnie XVII-wieczny). Do opustoszałej wsi sprowadzili się osadnicy z Sokalszczyzny, spod Andrychowa, a później z zalanej przez jezioro Soliny. [Źródło: Przewodnik "Bieszczady", wyd. Rewasz Bosz, 1992 r., s. 295]

Widok od południowego-zachodu

Widok od strony południowej. Doskonale uwidoczniona trójdzielność świątyni

HISTORIA
Dzisiejszy kościół rzymskokatolicki, a ówczesna cerkiew greckokatolicka, jest jedną z kilku zachowanych cerkwi bojkowskich na terenach zamieszkiwanych przez ludność, która nazywana była Bojkami (oprócz niej cerkiew w Smolniku nad Sanem - pisałem o niej TUTAJ i w Liskowatem - pisałem o niej TUTAJ).

Nie znamy dokładnej daty powstania samej świątyni, pomimo, że w wielu źródłach podawany jest rok 1752. Dlatego też, w większości publikacji podawany jest wiek powstania - I połowa XVIII w. I tak właśnie, opowiadał mi starszy Pan, którego spotkałem w chwili zwiedzania cerkwi. Mieszkaniec Równi. Tak się złożyło, że akurat przyjechał na chwilę i otworzył główne drzwi. Dlatego postanowiłem wykorzystać ten moment i wejść do środka, a tam czekał na mnie prawdziwy i rzetelny wykład na temat samej wsi jak i ówczesnej cerkwi. Jakby tego było mało, miałem okazję do zobaczenia miejsc, do których zazwyczaj nie wchodzą turyści. Między innymi umożliwiono mi wejście do niegdysiejszej kaplicy nad babińcem i wejście (na kolanach) na chór.

Wróćmy zatem do historii. Restaurowana w 1792 i 1890 roku. Remontowana w latach sześćdziesiątych  XX w. oraz 1975 roku. W 1972 r. przejęta przez kościół rzymskokatolicki p.w. Narodzenia NMP. Zakwalifikowana do zabytków klasy I.  [Źródło: TUTAJ]

Początkowo była cerkwią parafialną, a od reform józefińskich funkcjonowała jako świątynia filialna parafii w Ustjanowej Górnej. Od 1951 r. pozostawała opuszczona (użytkowana jako magazyn). [Źródło: TUTAJ]

Widok od południowego-wschodu. Po lewej pozostałość po przycerkiewnym cmentarzu

.

Dach kryty gontem. Dwie widoczne kopuły, jedna (od lewej na zdj.) kopuła nad prezbiterium, druga (po prawej str.) nad nawą główną z ośmioboczną kopułą o sferycznym profilu

Główna fasada. Od strony zachodniej

BUDOWA i WYPOSAŻENIE
Cerkiew usytuowana jest niemalże w samym centrum wsi, na niewielkim wzniesieniu.

Często wymieniana jako przykład ludowego budownictwa cerkiewnego Bojków, przy czym należy zaznaczyć, że podobną konstrukcję i formę posiadają także niektóre najstarsze znane cerkwie zachowane poza obszarem Bojkowszczyzny. [Źródło: TUTAJ]

Drewniana konstrukcji zrębowej. Orientowana. Trójdzielna z osobną nawą, babińcem i prezbiterium zamkniętym prostokątnie. Otoczona wokół sobotami, wspartymi na rysiach. Szersza nawa nakryta ośmioboczną kopułą. Babiniec dwukondygnacyjny i prezbiterium nakryte również kopułami – czworobocznymi. Wszystkie kopuły kryte gontem i zwieńczone krzyżami. Portal ozdobiony trzema rozetami. Schody z babińca do dzwonnicy wycięte są z jednego kawałka drzewa. W nawie brak stropu, w prezbiterium sklepienie zwierciadlane. Chór muzyczny nadwieszony o prostej linii parapetu. Oryginalne okucia na drzwiach. Dawne wyposażenie nie zachowane. Krucyfiks barokowy przywieziony przez przesiedleńców ze wschodu (inna wersja na którą trafiłem: barokowy krucyfiks, został ofiarowany w 1973 roku przez bp. Józefa Tokarczuka). Ikonostas z XVII wieku, z ikonami z XVIII wieku, oraz siedem chorągwi procesyjnych umieszczone zostało w Muzeum w Łańcucie. Mała dzwonnica drewniana. Cerkiew otoczona starymi lipami. [Źródło: TUTAJ]

Posadowiona jest na niskiej podmurówce z kamienia łamanego spojonego zaprawą wapienną. Ściany w dolnej części są zwęgłowane na obłap z ostatkami stopniowo wysuwanymi. Od trzeciego do piątego wieńca ostatki są dekorowane schodkowym profilowaniem. Ostatki piątego wieńca podtrzymują płatwie obiegającego całą cerkiew gontowego daszku okapowego. [Źródło: TUTAJ]

Warto wspomnieć o tym, iż cerkiew w Równi posiadała kaplicę górną usytuowaną nad babińcem. Być może ma to związek z funkcją obronną, co jednak nie jest dostatecznie potwierdzone w źródłach. Natomiast pewne jest to, że do takowej kaplicy wchodziło się po schodach z babińca. Będąc w pomieszczeniu, które kiedyś było kaplicą (dziś po prostu pomieszczenie), przez nieduży otwór w ścianie widać miejsce po niegdysiejszym ikonostasie, a dzisiejszy ołtarz. [Źródło: Zaginiony świat bieszczadzkiego kresu. Bojkowie, Żydzi, Polacy, Niemcy i Cyganie. A. Potocki, wyd.Carpathia, Rzeszów 2017, s. 153].

Obecnie ten niewielki "otwór" stanowi przejście na chór. Aby tam się znaleźć należy "na kolanach" przejść przez miejsce będące łącznikiem pomiędzy dwoma kopułami cerkwi.

Wnętrze

Krzyż umieszczony w miejscu ówczesnego ikonostasu. Jeżeli doprze się przyjrzeć, zauważymy otwory po mocowaniach ikonostasu

Widok z chóru

Ówczesna kaplica nad babińcem. Widoczne wejście na chór

Wyjście z chóru

Ośmioboczna kopuła o sferycznym profilu

Krzyż z jednego z nagrobków, na placu przycerkiewnym

Dzwonnica

Widok od strony południowej. Wzniesienie za świątynią to Pasmo Równi

.

Na pamiątkę można zabrać ze sobą pocztówkę z wizerunkiem świątyni

Źródła:
* http://www.kosciolydrewniane.pl/
* https://zabytek.pl/pl/obiekty/rownia-cerkiew-greckokatolicka-pw-opieki-matki-bozej-ob-kosci
* https://www.twojebieszczady.net/st_cerkwie/cerkiew_rownia.php
* Zaginiony świat bieszczadzkiego kresu. Bojkowie, Żydzi, Polacy, Niemcy i Cyganie. A. Potocki, wyd.Carpathia, Rzeszów 2017, s. 153
* Przewodnik "Bieszczady", wyd. Rewasz Bosz, 1992 r., s. 295

Jeżeli jesteś ciekawy poprzednich części jakie pojawiły się na blogu zapraszam do kliknięcia poniżej tekstu zakładki / etykiety Architektura Drewniana i tam znajdziesz wszystkie wpisy jakie do tej pory ukazały się w cyklu BEZCENNE DZIEDZICTWO POLSKI.

 Ciekawe linki:
* NARODOWY INSTYTUT DZIEDZICTWA W POLSCE / kliknij TUTAJ
* ARCHITEKTURA DREWNIANA W POLSCE / kliknij TUTAJ
* SZLAK ARCHITEKTURY DREWNIANEJ / kliknij TUTAJ
* GOOD IDEA - Nieznane PEREŁKI Polski: drewniane kościółki / kliknij TUTAJ
* LISTA ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA UNESCO / kliknij TUTAJ
* KOŚCIOŁY DREWNIANE W POLSCE / kliknij TUTAJ
* CERKIEWNIK / kliknij TUTAJ

Jeśli podoba Ci się co robię, jaką pracę wykonuję i chcesz mnie wesprzeć w rozwoju bloga i kanału na youtube możesz udostępnić stronę w swoich mediach społecznościowych lub postawić mi wirtualną kawę :) Kliknij poniżej i wypijmy kawę wg Twojego uznania :) Będzie mi bardzo miło.

Tekst, opracowanie, film, zdjęcia: Przemek Posadzki